Προς ποια κατεύθυνση τώρα;

Για λόγους που εξηγούνται εκτενώς αλλού (Van Parijs 1995), μια συνεπής και ευλογοφανής αντίληψη της κοινωνικής δικαιοσύνης απαιτεί από εμάς να επιδιωχθεί, με κάποια σημαντικά προσόντα, ένα αδιαπραγμάτευτο βασικό εισόδημα στο υψηλότερο επίπεδο που είναι οικονομικά και οικολογικά βιώσιμο, και στην υψηλότερη κλίμακα που είναι πολιτικά εφικτό. Αλλά ενώ ένα υποστηρίξιμο μακροπρόθεσμο όραμα είναι σημαντικό, συγκεκριμένες προτάσεις για μέτρια, αμέσως ευεργετικά και πολιτικά εφικτά βήματα δεν είναι πλέον απαραίτητα. Το είδος του γενικού , σύμφωνου με τα νοικοκυριά, με τα μέσα και την προθυμία-για-εργασία εγγυημένου ελάχιστου σχήματος που είναι τώρα σε ισχύ, με πολλές παραλλαγές στις περισσότερες χώρες της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένης, πιο πρόσφατα, της Πορτογαλίας) είναι ένα θεμελιώδες βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Αλλά όποιες και αν είναι οι καλοπροαίρετες συνθήκες «εισαγωγής» ή «ολοκλήρωσης», δεν μπορεί να αποφευχθεί η παραγωγή παγίδων που το βάθος τους αυξάνεται με τη γενναιοδωρία του σχήματος και των οποίων η απειλή αυξάνεται καθώς η λεγόμενη “παγκοσμιοποίηση” οξύνει τις ανισότητες στην απόκτηση της αγοραστικής δύναμης. Στις χώρες στις οποίες εγγυημένα ελάχιστα συστήματα λειτουργούν για λίγο, αυτές οι παγίδες και η κουλτούρα εξάρτησης που λέγεται ότι είναι συνδεδεμένη με αυτήν διακινδυνεύει την πυροδότηση μιας πολιτικής εξέγερσης και τη διάλυση όσων έχουν επιτευχθεί. Αλλά έχουν επίσης προκαλέσει προοδευτικές κινήσεις με τη μορφή του βασικού εισοδήματος και συναφών προτάσεων. Όπως η πάλη για την καθολική ψηφοφορία, ο αγώνας για βασικό εισόδημα δεν είναι μια όλα ή τίποτα υπόθεση. Δεν πρόκειται για παιχνίδι για πουριτανούς και φετιχιστές, αλλά για αδέξιους και καιροσκόπους. Χωρίς να πηγαίνουμε ολοταχώς προς ακόμη και ένα μερικό βασικό εισόδημα, τα ακόλουθα τρία είδη προτάσεων είναι εύλογοι υποψήφιοι – περισσότερο ή λιγότερο αληθοφανής, ανάλογα με τα όργανα της κάθε χώρας, και ειδικότερα των φορολογικών και ασφαλιστικών πλαισίων – ως το πιο ελπιδοφόρο επόμενο βήμα: (1) μια ατομική φορολογική πίστωση, (2) ένα με βάση το νοικοκυριό οπισθοδρομικό αρνητικό φόρο εισοδήματος, (3) μια μέτρια συμμετοχή εισοδήματος.